راهنمای جامع بهداشت و ایمنی در رستورانها و آشپزخانهها
استانداردهای سلامت عمومی و پیشگیری از آلودگی
آیا به دنبال راهنمای ساده و کاربردی برای رعایت بهداشت در رستورانها و آشپزخانهها هستید؟ این آییننامه، نکات کلیدی برای ایمنی و سلامت غذا را به زبانی روان توضیح میدهد تا حتی افراد غیرمتخصص هم به راحتی متوجه شوند. هیچ بخشی حذف نشده، اما متنها کوتاهتر و خواناتر شدهاند.
این راهنما برای تضمین سلامت عمومی، پیشگیری از آلودگی و رعایت استانداردهای بهداشتی طراحی شده است. مناسب برای جستجوهای "بهداشت رستوران"، "ایمنی آشپزخانه" و "نگهداری مواد غذایی".
کلمات کلیدی: بهداشت رستوران، ایمنی آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، آییننامه بهداشتی، کارت بهداشتی، ضدعفونی مواد غذایی.
منبع: معاونت بهداشت مرکز سلامت محیط و کار
هدف و دامنه شمول
هدف اصلی: ایجاد محیطی سالم و ایمن در رستورانها و آشپزخانهها برای پیشگیری از آلودگی و حفظ سلامت عمومی.
فصل اول: بهداشت فردی کارکنان – الزامات شخصی برای ایمنی غذا
کارکنان رستورانها و آشپزخانهها باید بهداشت فردی را جدی بگیرند تا از آلودگی غذا جلوگیری شود.
زیربخش 1: کارت بهداشتی و آموزش
- کارت بهداشتی: کارکنان باید کارت بهداشتی معتبر داشته باشند.
- نمایش کارت: کارت بهداشتی در دسترس بازرسان قرار گیرد.
- آموزش بهداشتی: شرکت در کلاسهای بهداشتی الزامی است.
- رعایت دستورات: کارکنان باید دستورات بهداشتی را اجرا کنند.
زیربخش 2: ظاهر شخصی و وسایل
- ناخن و مو: ناخنها و موها کوتاه و تمیز باشند.
- کمد انفرادی: وسایل شخصی در کمدهای جداگانه نگهداری شوند.
زیربخش 3: لباس و تجهیزات حفاظتی
- روپوش و کلاه: استفاده از روپوش و کلاه روشن و تمیز الزامی است.
- دستکش: در آمادهسازی و توزیع غذا، دستکش استفاده شود.
زیربخش 4: شستشو و بهداشت دست
- شستشوی دست: قبل و بعد از کار و پس از توالت، دستها شسته شوند.
- ممنوعیت شستشو: شستن دست در محل دستشویی ممنوع است.
- خشک کردن دست: از دستمال کاغذی یا دستخشککن استفاده شود.
فصل دوم: بهداشت و ایمنی در محل پخت و توزیع غذا – طراحی و نگهداری آشپزخانه
محل پخت و توزیع باید ایمن و بهداشتی باشد تا غذا سالم بماند.
زیربخش 1: مکان و فضای کلی
- دوری از آلودگی: محل پخت از مکانهای آلوده دور باشد.
- فضای متناسب: فضا با تعداد کارکنان و حجم کار هماهنگ باشد.
- ممنوعیت ورود: افراد متفرقه به آشپزخانه وارد نشوند.
- توزیع سریع: توزیع غذا بدون ازدحام انجام شود.
- جمعآوری ظروف: ظروف با چرخدستی جمع و میزها تمیز شوند.
- نگهداری میوه: میوه در یخچال برای شام توزیع شود.
زیربخش 2: سقف، دیوارها و کف
- سقف صاف: سقف روشن، بدون درز و ترک باشد.
- دیوارهای کاشی: دیوارها با کاشی یا سرامیک روشن پوشیده شوند.
- کف صاف: کف غیرلغزنده، قابلشستشو و با شیب مناسب باشد.
- شستشوی کف: کف روزانه با ضدعفونیکننده شسته شود.
زیربخش 3: درها، پنجرهها و جلوگیری از آفات
- درهای خودبسته: درها خودبستهشو و با توری ضدزنگ باشند.
- جلوگیری از حشرات: دیوارها و درها مانع ورود حشرات شوند.
زیربخش 4: روشنایی، آب و فاضلاب
- روشنایی کافی: با پنجره و چراغ مناسب تامین شود.
- آب بهداشتی: آب مصرفی مورد تایید مقامات بهداشتی باشد.
- فاضلاب بهداشتی: سیستم دفع فاضلاب مورد تایید باشد.
- توالت و دستشویی: تعداد کافی و بهداشتی داشته باشند.
زیربخش 5: مبارزه با آفات و تهویه
- مبارزه با آفات: هیچ اثری از حشرات و جوندگان نباشد.
- تهویه موثر: هود روی اجاقها تمیز و کارآمد باشد.
زیربخش 6: گرمایش، سرمایش و سوخت
- گرمایش و سرمایش: وسایل متناسب با فصل باشند.
- حداکثر دما: دمای داخل حداکثر ۳۰ درجه سانتیگراد باشد.
- سوخت ایمن: احتراق کامل انجام شود.
زیربخش 7: شستشو و نگهداری ظروف
- محل شستشو: جدا از محل پخت و ترجیحاً با ماشین اتوماتیک باشد.
- چیدمان ایمن: ظروف بدون خطر سقوط چیده شوند.
زیربخش 8: نظافت عمومی و زیبایی
- نظافت عمومی: دیوارها، کف و میزها تمیز باشند.
زیربخش 9: تجهیزات نگهداری غذا و ایمنی
- یخچال و سردخانه: متناسب با حجم کار و بهداشتی باشند.
- جعبه کمکهای اولیه: در محل مناسب نصب شود.
- اطفای حریق: وسایل کافی و بازرسیشده باشند.
- ممنوعیت دخانیات: استعمال دخانیات ممنوع است.
فصل سوم: بهداشت و ایمنی در انبار مواد غذایی و سردخانه – ذخیرهسازی ایمن
انبار و سردخانه باید برای جلوگیری از فساد مواد طراحی شوند.
زیربخش 1: فضا و ساختار کلی
- مساحت متناسب: انبار با حجم مواد هماهنگ باشد.
- دیوار ضد موش: دیوارها مانع ورود موش باشند.
- ممنوعیت ورود: افراد متفرقه وارد نشوند.
- وسایل اسقاطی: ظروف خالی و اسقاطی نگهداری نشوند.
- انبارداری: سیستم انبارداری درست اجرا شود.
زیربخش 2: درها و پنجرهها
- توری ضدزنگ: درها و پنجرهها با توری ضدزنگ باشند.
زیربخش 3: روشنایی و تهویه
- روشنایی کافی: بدون تابش مستقیم خورشید باشد.
- هواکش: دمای انبار حداکثر ۲۵ درجه سانتیگراد باشد.
زیربخش 4: تجهیزات و دما
- دماسنج: انبار و سردخانه دماسنج سالم داشته باشند.
- برق اضطراری: سردخانه برای قطع برق آماده باشد.
زیربخش 5: نگهداری مواد غذایی
- قفسههای ضدزنگ: مواد ۳۰ سانتیمتر از کف فاصله داشته باشند.
- یخچال کافی: برای مواد فاسدشدنی فراهم شود.
- ضدعفونی میوه: میوه و سبزی قبل از یخچال ضدعفونی شوند.
- ظرف مناسب: مواد بدون ظرف مستقیم در یخچال قرار نگیرند.
- فضای قفسه: بین اجناس فاصله کافی باشد.
- ظروف مقاوم: حبوبات در ظروف ضد رطوبت نگهداری شوند.
- مواد خورنده: در ظروف شیشهای مقاوم باشند.
- انبار آرد: طراحی مورد تایید بهداشتی باشد.
- مواد شیمیایی: برچسبگذاری و دور از مواد غذایی باشند.
- لاشه گوشت: به چنگک آویزان شود.
- طبقات همگروه: مواد مختلف کنار هم قرار نگیرند.
- دمای گوشت: گوشت در دمای زیر صفر نگهداری شود.
- مواد پخته و خام: کنار هم قرار نگیرند.
- پوشش پلاستیکی: مواد در سردخانه با پوشش کامل باشند.
زیربخش 6: نظافت و ورود
- نظافت یخچال: یخچال و سردخانه مرتب شسته شوند.
- کفش مخصوص: برای ورود به سردخانه استفاده شود.
فصل چهارم: الزامات مواد اولیه غذایی – انتخاب و نگهداری سالم
مواد اولیه باید بهداشتی و استاندارد باشند.
زیربخش 1: مجوز و تهیه مواد
- مجوز بهداشتی: مواد باید پروانه ساخت داشته باشند.
- گوشت قرمز: با مهر کشتارگاه باشد.
- گوشت سفید: از کشتارگاههای تاییدشده تهیه شود.
- بازرسی پروتئین: مواد پروتئینی روزانه بازرسی شوند.
- یخ بهداشتی: از منابع معتبر تهیه شود.
زیربخش 2: نگهداری و ذوب
- پاکسازی گوشت: گوشت بلافاصله از مواد زائد پاک شود.
- ذوب مواد: مواد منجمد پس از ذوب سریع مصرف شوند.
- نگهداری نان: نان در نایلون تمیز حمل شود.
- انتقال ماست: در ظروف دردار حمل شود.
- جداسازی مواد: گوشت و سبزیجات جدا نگهداری شوند.
- گوشت چرخکرده: زیر ۴ درجه و حداکثر ۱۲ ساعت نگهداری شود.
- دمای یخچال: بین ۱ تا ۴ درجه سانتیگراد باشد.
- محل یخچال: دور از محیط گرم آشپزخانه باشد.
- دمای خطر: مواد بیش از ۲ ساعت در ۴ تا ۶۰ درجه نمانند.
- ذوب ایمن: از آب برای ذوب گوشت استفاده نشود.
زیربخش 3: استفاده و آمادهسازی
- روغن مناسب: روغن سرخکردنی برای سرخکردن استفاده شود.
- جوش شیرین: استفاده از جوش شیرین ممنوع است.
- تخته جداگانه: برای گوشت و سبزی تخته جدا استفاده شود.
- جوشاندن کنسرو: قوطی کنسرو ۱۵ دقیقه جوشانده شود.
- ابزار مناسب: از انبر برای برداشتن مواد استفاده شود.
- شستشوی سیخ: سیخهای کباب ضدعفونی و عمودی نگهداری شوند.
- غذای مانده: از غذای مانده استفاده نشود.
- نمک یددار: در ظروف دربسته و دور از نور نگهداری شود.
- میوه و سبزی: سالم، شسته و ضدعفونی شوند.
فصل پنجم: ظروف، وسایل و مواد شوینده – استانداردهای تمیزکاری
ظروف و وسایل باید ایمن و تمیز باشند.
زیربخش 1: جنس و الزامات ظروف
- جعبه کمکها: جعبه کمکهای اولیه نصب شود.
- جنس ظروف: ظروف شیشهای یا استیل بدون ترک باشند.
- ظروف غیرمجاز: استفاده از ظروف بازیافتی و چوبی ممنوع است.
- کاغذ بازیافتی: استفاده از روزنامه ممنوع است.
زیربخش 2: شستشو و خشککردن
- خشک کردن ظروف: ظروف در جاظرفی عمودی خشک شوند.
- ابزار بدون درز: ابزارها بدون شکاف باشند.
- تخته خردکن: پس از استفاده شسته و نمک پاشیده شود.
- شوینده استاندارد: شویندهها پروانه ساخت داشته باشند.
- شستشوی اسفنج: اسفنجها روزانه ضدعفونی شوند.
زیربخش 3: نگهداری و نظافت تجهیزات
- برفکزدایی: یخچالها هفتهای یکبار شسته شوند.
- محل نظافت: برای جارو و تی محل مناسب در نظر گرفته شود.
فصل ششم: بازرسی و اقدامات اجرایی – نظارت و رعایت بخشنامهها
بازرسان بهداشت نقش کلیدی در اجرای استانداردها دارند.
- مواد فاسد: مواد فاسد معدوم شوند.
- جلوگیری از کار: افراد غیربهداشتی از کار منع شوند.
- ورود متفرقه: افراد غیرمرتبط به آشپزخانه وارد نشوند.
- بخشنامهها: اجرای بخشنامههای بهداشتی الزامی است.
جمعبندی
این راهنما با هدف ایجاد محیطی سالم و ایمن در رستورانها و آشپزخانهها، استانداردهای بهداشتی را ساده و کاربردی کرده است. همه نکات برای پیشگیری از آلودگی و حفظ سلامت عمومی گنجانده شدهاند.
سوالات متداول (FAQ)
چرا کارت بهداشتی برای کارکنان الزامی است؟
برای اطمینان از سلامت کارکنان و جلوگیری از انتقال بیماری به غذا.
چه موادی برای شستشوی ظروف مناسب هستند؟
مواد شوینده استاندارد با پروانه ساخت معتبر.
چگونه از فساد مواد غذایی جلوگیری کنیم؟
با نگهداری در دمای مناسب، استفاده از ظروف بهداشتی و جداسازی مواد خام و پخته.
چرا ورود افراد متفرقه به آشپزخانه ممنوع است
با مایندمپهای HSEVIP، یادگیری را با بهترین کیفیت و کمترین زمان ممکن تجربه کنید.
تصویر: بخشی از مایندمپ بهداشت آشپزخانه (جهت دریافت کلیک کنید)