تعریف و طبقه‌بندی انبارها

• انبار چیست؟ (ماده ۱): انبار مکانی است برای نگهداری کالاهای بازرگانی، صنعتی، مواد اولیه، یا محصولات کشاورزی و دامی. شامل انبارهای عمومی و اختصاصی (خصوصی و دولتی) می‌شود. مکان‌هایی که شرایط این آیین‌نامه را نداشته باشند، انبار محسوب نمی‌شوند.
• طبقه‌بندی انبارها (ماده ۲):
  1. انبار ردیف ۱: برای مواد غیرقابل اشتعال مانند آهن‌آلات، پروفیل‌های فلزی، سیمان، پیچ و مهره.
  2. انبار ردیف ۲: برای مواد خشک مثل چوب، کاغذ، پنبه، غلات، پارچه و کالاهای بسته‌بندی‌شده در کارتن یا چوب.
  3. انبار ردیف ۳: برای مواد شیمیایی و مایعات قابل اشتعال مانند نفت، الکل، رنگ، روغن‌های خوراکی و صنعتی.
  4. انبار ردیف ۴: برای مواد لاستیکی و پلاستیکی مثل تایر، ورق پلاستیک و ظروف پلاستیکی.
• مواد ممنوعه (تبصره ۱ ماده ۲): نگهداری مواد منفجره (مانند باروت و دینامیت) در انبارهای عمومی ممنوع است. این مواد باید در انبارهای جداگانه و خارج از شهر نگهداری شوند.
• انبارهای سوخت (تبصره ۲ ماده ۲): شرایط ایمنی انبارهای سوخت توسط سازمان دفاع غیرنظامی تعیین می‌شود.

• تطبیق ساختمان انبار (ماده ۳): مالکان و مستاجران موظفند ظرف یک سال، ساختمان را با مقررات ایمنی هماهنگ کنند.
• تسهیلات شهرداری (ماده ۴): شهرداری‌ها باید تسهیلات لازم را فراهم کنند.
• اظهار مشخصات کالا (ماده ۵): صاحب کالا باید مشخصات کامل کالا را کتباً اعلام کند.
• دسترسی وسایل نقلیه (ماده ۶): انبارها باید امکان دسترسی وسایل نقلیه را داشته باشند.
• مصالح ساختمانی (ماده ۷): دیوارها، سقف و ستون‌ها باید از مصالح غیرقابل اشتعال باشند.
• دسترسی ورودی (ماده ۸): ورودی انبار باید برای وسایل نقلیه موتوری و غیرموتوری قابل دسترسی باشد.
• کف انبار (ماده ۹): کف باید از بتن، آسفالت یا سنگ‌فرش با شیب مناسب باشد.
• تجهیزات ایمنی (ماده ۱۰): ذخیره آب آتش‌نشانی و سیم‌کشی برق باید مطابق دستورالعمل‌ها باشد.
• تهویه (ماده ۱۱): سیستم تهویه متناسب با وسعت انبار.
• پاکسازی محوطه (ماده ۱۲): محوطه عاری از مواد زائد قابل اشتعال.
• نظارت و مجوز (ماده ۱۳): رعایت مقررات هنگام صدور مجوز.

• راهروها (ماده ۱۴): حداقل ۱.۵ متر برای عرض کمتر از ۲۰ متر و ۲ متر برای عرض بیشتر.
• تجهیزات آتش‌نشانی (ماده ۱۵): متناسب با نوع کالا.
• آموزش کارکنان (ماده ۱۶): آموزش ایمنی، اطفای حریق و کمک‌های اولیه.
• الزامات ایمنی (ماده ۱۷): دور از خطر سیل یا حریق، مجهز به وسایل ارتباطی.
• فاصله‌گذاری تا سقف (ماده ۱۸): ۱.۵ متر برای کالاهای بالای ۴.۵ متر، ۱ متر برای ۲.۶ تا ۴.۵ متر، ۴۰ سانتیمتر برای کمتر.
• فاصله بین بخش‌ها (ماده ۱۹): حداکثر ۲۵۰ مترمربع برای عرض کمتر از ۳۵ متر، ۱۰۰۰ مترمربع برای عرض بیشتر.
• فاصله تا دیوار (ماده ۲۰): حداقل ۶۰ سانتیمتر.
• ممنوعیت سوزاندن زباله (ماده ۲۱): ممنوعیت سوزاندن زباله در انبار.
• بازرسی روزانه (ماده ۲۲): بررسی و ثبت روزانه ایمنی.
• ممنوعیت استعمال دخانیات (ماده ۲۳): ممنوع در داخل و خارج انبار.
• فاصله از کف (ماده ۲۴): حداقل ۵ سانتیمتر در صورت نبود شیب.
• فضای اطراف انبار (ماده ۲۵): حداقل ۶ متر فضای خالی.

تصویر: بخشی از مایندمپ موادشیمیایی (جهت دریافت کلیک کنید)

• انبارهای ردیف ۱ (ماده ۲۶): چیدمان ایمن آهن‌آلات، کپسول آب و گاز ۱۰ لیتری و گاز کربنیک ۶ کیلویی.
• انبارهای ردیف ۲ (ماده ۲۷): لوله‌کشی آب ۱.۵ اینچی، دو کپسول آب و گاز ۱۰ لیتری و شیلنگ ۲۰ متری.
• تسهیلات آبرسانی (ماده ۲۸): انشعاب آب خارج از نوبت.
• محل نصب تجهیزات (ماده ۲۹): شیرها و قرقره‌ها در دسترس.
• سیستم‌های هشدار (ماده ۳۰): نصب دستگاه‌های اعلام و اطفای حریق.
• نگهداری مشترک (ماده ۳۱): کالاهای ردیف ۱ در انبارهای ردیف ۲.
• تجهیزات آتش‌نشانی ردیف ۲ (ماده ۳۲): دو کپسول و شیلنگ برای هر ۱۰۰ مترمربع.
• انبارهای پنبه (ماده ۳۳): نگهداری محصور، دریچه هواکش، شیشه مات، تور سیمی.

• انبارهای ردیف ۳ (ماده ۳۴): فقط برای مواد شیمیایی و مایعات قابل اشتعال.
• وسعت انبار (ماده ۳۵): حداکثر ۱۰۰ مترمربع با تجهیزات، ۳۰ مترمربع بدون تجهیزات.
• ظروف (ماده ۳۶): ممنوعیت ظروف سرباز یا نشتی‌دار.
• قفسه‌بندی (ماده ۳۷): قفسه‌های فلزی.
• کف انبار (ماده ۳۸): کف سیمانی با شستشوی منظم.
• تجهیزات آتش‌نشانی (ماده ۳۹): دو کپسول ۱۲ کیلویی و یک کپسول ۵۰ کیلویی.
• شیرهای آتش‌نشانی (ماده ۴۰): خارج از انبار.
• انبارهای ردیف ۴ (ماده ۴۱): نگهداری محصور و مسقف.
• جداسازی (ماده ۴۲): جداسازی از ردیف ۲ و ۳.
• فشار آب (ماده ۴۳): حداقل ۶ اتمسفر.
• ابعاد انبار (ماده ۴۴): حداکثر ۲۰×۶۰ متر.
• تجهیزات ردیف ۴ (ماده ۴۵): دو کپسول ۱۲ کیلویی و شیلنگ با کف‌ساز.
• تهویه (ماده ۴۶): متناسب با وسعت انبار.
• تجهیزات اضافی (ماده ۴۷): کپسول ۵۰ کیلویی برای انبارهای بزرگ.
• مقاومت انفجار (ماده ۴۸): ساختمان مقاوم یا پنجره‌های کافی.
• نظارت (ماده ۴۹): نظارت سازمان دفاع غیرنظامی.

دستورالعمل انبار مواد شیمیایی و سموم

الف: مکان و طراحی انبار

• ماده ۱: انبار محل نگهداری موقت مواد شیمیایی (گاز، مایع، جامد) است.
• ماده ۲: انبار کوچک تا ۱۰۰ مترمربع با راهرو حداقل ۱.۵ متر است.
• ماده ۳: انبار بزرگ بیش از ۱۰۰ مترمربع با راهروهای مناسب و ۱۵٪ ظرفیت اضافی است.
• ماده ۴: انبار باید سه جهت دسترسی برای امداد داشته باشد.
• ماده ۵: ساخت انبار در مناطق مسکونی، سیل‌خیز یا با آب زیرزمینی بالا ممنوع است.
• ماده ۶: ورودی‌ها باید گذرگاه شیب‌دار برای جلوگیری از نشت داشته باشند.
• ماده ۷: انبار باید دسترسی مستقیم بدون عبور از ساختمان‌های دیگر داشته باشد.
• ماده ۸: دیوارها صاف، نفوذناپذیر و روی سد ۱۴ سانتیمتری باشند.
• ماده ۹: دفتر انباردار جدا از محل مواد باشد.
• ماده ۱۰: انبار باید درب‌های اضطراری داشته باشد.
• ماده ۱۱: درب‌ها و پنجره‌ها باید قفل و میله حفاظتی داشته باشند.
• ماده ۱۲: پنجره‌ها در صورت نیاز سایبان داشته باشند یا حذف شوند.
• ماده ۱۳: تهویه با فیلتر و سطح حداقل ۱/۱۵۰ کف انبار الزامی است.
• ماده ۱۴: کف انبار با خط‌کشی و راهروهای ۱ متری بلوک‌بندی شود.
• ماده ۱۵: علائم هشداردهنده به فارسی در خارج انبار نصب شوند.
• ماده ۱۶: سیستم گرمایش/سرمایش نباید مستقیم مواد را گرم یا سرد کند.
• ماده ۱۷: مخزن مایع یا گاز در انبار کوچک ممنوع است.
• ماده ۱۸: انبار باید دسترسی ایمن برای امداد و استحکام مناسب داشته باشد.
• ماده ۱۹: دیوارها و سقف از مصالح غیرقابل‌اشتعال با مقاومت ۲ ساعته باشند.
• ماده ۲۰: کف انبار بتنی، غیرلغزنده و با شیب برای زهکشی باشد.
• ماده ۲۱: زهکشی انبار به حوضچه جدا وصل شود.
• ماده ۲۲: ذخیره آب آتش‌نشانی و سیم‌کشی ضدجرقه الزامی است.
• ماده ۲۳: محوطه انبار عاری از مواد قابل‌اشتعال باشد.
• ماده ۲۴: انبار باید تجهیزات اطفای حریق استاندارد داشته باشد.
• ماده ۲۵: سیستم هشداردهنده حریق الزامی است.
• ماده ۲۶: نورپردازی انبار باید غیرمستقیم باشد.
• ماده ۲۷: دمای انبار بین ۲-۱۵ درجه سانتی‌گراد باشد.
• ماده ۲۸: رطوبت انبار زیر ۴۰٪ تنظیم شود.
• ماده ۲۹: دماسنج و رطوبت‌سنج روزانه کنترل شوند.
• ماده ۳۰: تابلوهای هشدار از ۱۵ متری قابل‌دید باشند.
• تبصره ۱: مفهوم تابلوها به کارکنان آموزش داده شود.
• ماده ۳۱: انبار باید حداقل ۲ کپسول ۱۲ کیلویی و ۱ کپسول ۵۰ کیلویی پودر و گاز داشته باشد.
• ماده ۳۲: کپسول‌های آتش‌نشانی مرتب بازرسی شوند.

ب: انبارداری مواد شیمیایی و سموم

• ماده ۱-۱: مواد قدیمی‌تر باید زودتر خارج شوند (روش FIFO).
• ماده ۱-۲: مواد روزانه برای نشتی یا فساد بررسی شوند.
• ماده ۱-۳: ظروف آسیب‌دیده فوراً تعویض و برچسب‌گذاری شوند.
• ماده ۱-۴: نقاط آلوده سریع پاک‌سازی شوند.
• ماده ۱-۵: ابزار آلوده تمیز شوند.
• ماده ۱-۶: ایستادن روی ظروف ممنوع است.
• تبصره: ظروف خالی در محل امن نگهداری شوند.
• ماده ۱-۷: خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات در انبار ممنوع است.
• ماده ۱-۸: کارکنان باید آموزش ایمنی و اطفای حریق ببینند.
• ماده ۱-۹: انباردار باید ابزار ایمنی را تأمین کند.
• ماده ۱-۱۰: کارکنان باید از لباس، عینک، ماسک، دستکش و چکمه استفاده کنند.
• ماده ۱-۱۱: مواد باید برای دسترسی آسان چیده شوند.
• ماده ۱-۱۲: انبارهای بزرگ دور از مناطق مسکونی باشند.
• ماده ۱-۱۳: انبار باید تهویه مناسب با فیلتر داشته باشد.
• ماده ۱-۱۴: مواد باید در بسته‌بندی استاندارد نگهداری شوند.
• ماده ۱-۱۵: مواد بر اساس خطر (آتش، انفجار) طبقه‌بندی شوند.
• ماده ۱-۱۶: مواد سمی در بخش جدا و قفل‌شده نگهداری شوند.
• ماده ۱-۱۷: مواد با عمر کمتر از ۲ سال در محل قابل‌دید باشند.
• ماده ۱-۱۸: ورود و خروج مواد با جزئیات ثبت شود.
• ماده ۱-۱۹: ظروف نباید تحت فشار زیاد چیده شوند.
• ماده ۱-۲۰: ظروف باید مقاوم به مواد داخل باشند.
• ماده ۱-۲۱: ظروف باید ضد رطوبت و حرارت باشند.
• ماده ۱-۲۲: ظروف سرباز یا نشتی‌دار ممنوع هستند.
• ماده ۱-۲۳: قفسه‌ها فلزی و ضدخوردگی باشند.
• ماده ۱-۲۴: مواد با بخار بالا از نور مستقیم دور باشند.
• ماده ۱-۲۵: انبار و تجهیزات هفتگی بازرسی شوند.
• ماده ۱-۲۶: مواد ناسازگار با دیوار یا ۱۵ متر فاصله جدا شوند.
• ماده ۱-۲۷: مواد قابل‌اشتعال در بخش قفل‌شده نگهداری شوند.
• ماده ۱-۲۸: ظروف خالی برای انتقال مواد آسیب‌دیده آماده باشند.