آیین‌نامه ایمنی معادن
راهنمای جامع برای حفاظت فنی و بهداشت کار در معادن
این آیین‌نامه، مصوب ۲۹ اسفند ۱۳۹۸، بر اساس مواد ۸۵ و ۸۶ قانون کار تدوین شده و هدف آن پیشگیری از حوادث، صدمات جانی و خسارات مالی در معادن است. متن به زبانی ساده و قابل فهم برای کارگران، مدیران و علاقه‌مندان به ایمنی معادن بازنویسی شده تا خواندن و جستجوی آن آسان باشد. هیچ بخشی حذف نشده، اما جملات کوتاه‌تر و ساختار منظم‌تر شده است.
کلمات کلیدی: آیین‌نامه ایمنی معادن، حفاظت فنی، بهداشت کار، پیشگیری از حوادث معدنی، ایمنی معادن زیرزمینی، قوانین استخراج معدن.
منبع: majlis.ir
دامنه کاربرد
این آیین‌نامه برای تمام معادن (زیرزمینی و سطحی) و کارگاه‌های مشمول ماده ۸۵ قانون کار الزامی است. تمرکز بر ایمنی، بهداشت و پیشگیری از ریسک‌ها در عملیات معدنی از اکتشاف تا بهره‌برداری است.
فصل اول: تعاریف کلیدی
این فصل تعاریف را به گروه‌های مرتبط تقسیم کرده تا جستجو و درک آسان‌تر شود.
۱. تعاریف مدیریتی و نقش‌ها
- سرپرست معدن: فردی که توسط صاحب پروانه معدنی منصوب می‌شود و مسئولیت کلی عملیات را بر عهده دارد.
- مسئول فنی: مسئول اداره امور فنی معدن، طبق قانون نظام مهندسی معدن.
- مسئول ایمنی: ناظر بر ایمنی عملیات، با صلاحیت تأییدشده.
۲. نقش‌های عملیاتی و مجوزها
- اپراتور ماشین‌آلات: کسی که با ماشین‌های معدنی کار می‌کند.
- پروانه اکتشاف/بهره‌برداری: طبق قانون معادن.
- معدن: محدوده‌ای حاوی ذخیره معدنی.
۳. انواع معادن و عملیات
- معدن زیرزمینی: استخراج زیر سطح زمین.
- معدن سطحی: استخراج روی سطح زمین.
- عملیات معدنی: فعالیت‌ها از اکتشاف تا استخراج.
۴. تأسیسات و سازه‌ها
- تأسیسات سطحی: ساختمان‌ها و سازه‌های معدن.
- تونل: حفاری افقی یا تقریباً افقی زیرزمینی.
- چاه قائم (شفت): حفاری ۹۰ درجه متصل به سطح.
۵. تجهیزات الکتریکی و ماشین‌آلات
- ماشین بالابر: برای خارج کردن مواد یا افراد.
- دامپ‌تراک: کامیون حمل مواد.
- جامبو دریل: ارابه چال‌زنی با چند بازو.
۶. سیستم‌های نگهداری
- نگهداری قدرتی: وسایل مکانیزه برای نگهداری سقف.
- پیچ سنگ: میله فولادی برای اتصال لایه‌های سنگ.
۷. پایه‌ها و عملیات آتشباری
- آتشباری: خرج‌گذاری و انفجار برای تخریب سنگ.
- آتشبار: مسئول آتشباری با صلاحیت تأییدشده.
۸. گازها و معادن خاص
- گاز زغال: گاز متان قابل انفجار در معادن زغال.
- معادن گازدار: معادن با گاز زغال.
۹. تهویه و خطرات خاص
- تهویه طبیعی: جریان هوا به دلیل اختلاف دما/فشار.
- خودسوزی: اکسیداسیون خودبه‌خودی کانسارها.
فصل دوم: مقررات عمومی ایمنی معادن
- ماده ۱: معادن با بیش از ۲۵ کارگر باید مسئول ایمنی و بهداشت حرفه‌ای داشته باشند.
- ماده ۲: مسئول ایمنی بر انطباق با آیین‌نامه‌ها نظارت کرده، بازرسی انجام داده و گزارش خطر ارائه می‌دهد.
- ماده ۳: بازرسی قبل هر نوبت با چک‌لیست؛ بازنگری سالانه.
- ماده ۴: پروانه‌ها به وزارت تعاون ارسال شده و شروع عملیات اطلاع داده شود.
- ماده ۵: ارزیابی مستمر ریسک در معادن بهره‌برداری.
- ماده ۶: مدارک الزامی شامل نقشه به‌روز، دفتر ایمنی و حوادث.
- ماده ۷: تجهیزات با استاندارد ملی ایران یا تأییدشده.
- ماده ۸: آموزش ایمنی متناسب با کارها.
- ماده ۹: ورود غیرشاغلان با اجازه کتبی.
- ماده ۱۰: آموزش ایمنی عمومی و تخصصی برای همه.
- ماده ۱۱: کارفرما مسئول اجرای مقررات و جبران خسارت حوادث است.
- ماده ۱۲: نصب علائم ایمنی طبق استاندارد.
- ماده ۱۳: تجهیزات حفاظت فردی مناسب با نوع کار.
- ماده ۱۴: ثبت و گزارش حوادث به مراجع قانونی.
- ماده ۱۵: ممنوعیت کار در شرایط ناایمن تا رفع خطر.
- ماده ۱۶: نظارت مستمر بر تجهیزات و تأسیسات.
- ماده ۱۷: برنامه اضطراری برای تخلیه و نجات.
- ماده ۱۸: تأمین آب آشامیدنی سالم.
- ماده ۱۹: سرویس‌های بهداشتی مناسب با تعداد کارگران.
- ماده ۲۰: مدیریت پسماند طبق آیین‌نامه‌های زیست‌محیطی.
فصل سوم: راه‌های معدن
الف) الزامات عمومی
- ماده ۲۱: معادن زیرزمینی (جز جبهه‌های حفاری/پیشروی) حداقل دو راه به سطح با شرایط: ارتباط داخلی، عبور افراد/مجروح، دهانه مجزا/غیرسیل‌گیر، نگهداری باز برای چاه‌های حمل افراد.
- ماده ۲۲: توقف وسایل باربری غیرپارکینگ با علائم هشدار (شبرنگ/چراغ/حفاظ) مشخص شود.
- ماده ۲۳: حداکثر شیب طولی: ریلی با لوکوموتیو ۲%؛ چرخ لاستیکی ۱۲%.
- ماده ۲۴: شیب، عرض و قوس مسیرها برای هدایت ایمن راننده مناسب باشد.
- ماده ۲۵: مسیرهای در معرض آب، آبکشی شوند.
- ماده ۲۶: مسیرهای کامیونی یخ‌زده با نمک یا شن پاشیده شوند.
- ماده ۲۷: حمل افراد با وسایل مناسب و صندلی‌دار؛ استفاده از کامیون ممنوع.
- ماده ۲۸: در شیب بیش از ۴۵ درجه، کارگران روی جایگاه یا با تجهیزات ارتفاع کار کنند.
- ماده ۲۹: بونکر، ناو و نقاله‌ها طوری طراحی و نصب شوند که از سقوط سنگ یا اشیاء بر افراد جلوگیری شود.
- ماده ۳۰: ورود به بونکر با کمک، از بالا، با حمایل، طناب و حفاظت فردی با رعایت اصول ایمنی.
ب) راه‌ها در معادن سطحی
- ماده ۳۱: حداکثر سرعت بر اساس فنی راه، ماشین و آب‌وهوا توسط مسئول فنی تعیین و با تابلو مشخص شود.
- ماده ۳۲: راه‌های مشرف به پرتگاه با دیواره اطمینان (حداقل نصف ارتفاع محور چرخ بزرگ‌ترین ماشین).
- ماده ۳۳: عرض مفید دوطرفه: حداقل ۲.۵ برابر عریض‌ترین ماشین.
- ماده ۳۴: جهت تردد با علائم استاندارد مشخص شود.
- ماده ۳۵: جاده یک‌بانده برای دوطرفه فقط با توقفگاه هر ۳۰۰ متر و مدیریت پیچ‌ها و خطرها.
- ماده ۳۶: اگر دید کمتر از ۳ برابر طول ماشین (به دلیل آب‌وهوا) باشد، باربری متوقف شود.
ج) راه‌ها در معادن زیرزمینی
- ماده ۳۷: عبور افراد در تونل‌های ریلی یا نوارنقاله: حداقل ۷۰ سانتی‌متر عرض، ۱۸۰ سانتی‌متر ارتفاع، یک‌طرفه.
- ماده ۳۸: مسیرهای شیب‌دار عبور افراد: ۷-۱۵ درجه (دستگیره)؛ ۱۵-۳۰ درجه (پله شیب‌دار+دستگیره)؛ ۳۰-۴۵ درجه (اسکوپ/پله افقی+دستگیره)؛ بیش از ۴۵ درجه (اسکوپ).
- ماده ۳۹: پاگردها در شیب تند با اسکوپ هر ۱۰ متر.
- ماده ۴۰: جان‌پناه هر ۵۰ متر در تونل یا چاه شیب‌دار ریلی و در سوزنبان.
د) شفت‌ها (چاه‌های معدنی)
- ماده ۴۱: ورودی چاه: روشنایی کافی، سفیدکاری، در فولادی یا نرده حفاظتی، تسهیلات عبور ایمن.
- ماده ۴۲: یخ‌زدگی چاه فوراً ایمن زدوده شود.
- ماده ۴۳: آب‌های سطحی یا تراوشی زهکشی یا جمع‌آوری شوند تا از ریزش به شفت جلوگیری شود.
- ماده ۴۴: کف چاه از اشیاء، مواد یا گل تمیز نگه داشته شود.
- ماده ۴۵: در تعمیر یا نگهداری چاه، تجهیزات ارتفاع کار الزامی است.
- ماده ۴۶: کار تنهایی در چاه برای تعمیر ممنوع است.
- ماده ۴۷: حین حفر چاه، سکو محافظ کمتر از ۳ متر از جبهه (در سنگ ریزشی کمتر از ۲ متر)، با سیم‌بکسل و جک افقی.
- ماده ۴۸: از زیر سکو تا جبهه، نردبان طنابی کمتر از ۳ متر مجاز است.
فصل چهارم: ماشین‌آلات معدنی
الف) الزامات عمومی
- ماده ۴۹: ماشین‌ها توسط افراد ماهر و آموزش‌دیده استفاده شوند.
- ماده ۵۰: گواهینامه الزامی برای اپراتورهای بیل، لودر، بولدوزر و لوکوموتیو.
- ماده ۵۱: سوار شدن غیرمجاز بر لودر، گریدر، بولدوزر یا شاول ممنوع است.
- ماده ۵۲: حضور غیرمجاز در منطقه عملیاتی ماشین‌آلات ممنوع است.
- ماده ۵۳: در صورت حضور فرد در حوزه عملیات، اپراتور باید او را همیشه ببیند.
- ماده ۵۴: اتاقک راننده با رکاب یا نردبان قابل دسترس باشد.
- ماده ۵۵: پیاده یا سوار شدن از ماشین متحرک ممنوع است.
- ماده ۵۶: قبل از ترک ماشین، موتور خاموش، دنده درگیر و ترمز دستی فعال باشد.
- ماده ۵۷: تعویض متصدی فقط در حالت توقف کامل انجام شود.
- ماده ۵۸: ماشین‌های سطحی مجهز به برق‌گیر برای تخلیه الکتریسیته باشند.
- ماده ۵۹: متصدیان ماشین‌های برقی از دستکش، کفش و کلاه عایق متناسب با ولتاژ استفاده کنند.
- ماده ۶۰: ماشین‌های الکتریکی قبل از ترک، سوئیچ قطع و ترمز تنظیم شود.
ب) بارگیری و باربری
- ماده ۶۱: بارگیری بدون احتمال ریزش انجام شود.
- ماده ۶۲: حرکت پس از متوازن کردن بار انجام شود.
- ماده ۶۳: کابین بدنه‌محور در جابه‌جایی رو به جهت حرکت باشد.
- ماده ۶۴: ماشین‌ها مجهز به تجهیزات اطفای حریق در دسترس باشند.
- ماده ۶۵: مجهز به هشدار صوتی یا نوری برای حرکت به عقب.
- ماده ۶۶: شیشه‌های ایمنی (سکوریت) استفاده شود.
- ماده ۶۷: موتورهای غیرحفاظت‌شده در محیط‌های انفجاری ممنوع است.
- ماده ۶۸: شیب بارگیری: لودر پشت‌انداز ۰.۲%، چرخ لاستیکی ۲%، زنجیری ۲۰%.
- ماده ۶۹: بولدوزر در شیب بیش از ۲۵ درجه ممنوع است.
- ماده ۷۰: اسکریپر لاستیکی پر: کمتر از ۱۵ درجه؛ خالی: کمتر از ۲۵ درجه.
- ماده ۷۱: بازرسی روزانه زنجیر، کابل و هیدرولیک توسط اپراتور؛ هفتگی توسط مسئول ایمنی.
- ماده ۷۲: نواحی بارگیری از سقوط، پرتاب یا برخورد حفاظت‌شده؛ ورود غیرمجاز ممنوع.
- ماده ۷۳: فاصله بوم یا قسمت‌ها از خطوط برق طبق حریم مجاز.
- ماده ۷۴: جام شاول بالای سر افراد نچرخد.
- ماده ۷۵: جام شاول از بالای اتاق راننده یا کابل برق حرکت نکند.
- ماده ۷۶: در مناطق ریزشی یا خطر برق‌گرفتگی، راهنما برای اپراتور الزامی است.
- ماده ۷۷: چرخ‌ها در توقف مهار شوند.
- ماده ۷۸: مخازن سوخت یا مواد اشتعال‌زا طبق آیین‌نامه مواد خطرناک؛ فاصله مناسب از توقفگاه.
- ماده ۷۹: جام یا چنگک در توقف پایین یا روی زمین؛ آویزان ممنوع.
ج) حفاری
- ماده ۸۰: رعایت: الف) شیلنگ تا نخورده روشن نشود؛ ب) دستکش عایق برای ماشین‌های الکتریکی؛ ج) بیش از ۳ متر از لبه پله یا پرتگاه؛ د) استقرار هموار، جک فعال، اتصال سیم‌بکسل در ناپایدار؛ ه) چال‌زنی با آب یا غبارگیر برای کاهش غبار به حد مجاز.
- ماده ۸۱: محور طولی دستگاه عمود بر لبه پله یا پرتگاه.
- ماده ۸۲: چال‌زنی در ته‌چال‌های آتشباری‌شده ممنوع.
- ماده ۸۳: حضور فرد روی دکل حین کار مته ممنوع.
د) حفاری مکانیزه زغال
- ماده ۸۴: بازرسی قبل و بعد نوبت از قسمت‌های جرقه‌ساز؛ تعمیر یا تعویض قطعات صدمه‌دیده قبل از راه‌اندازی.
- ماده ۸۵: نشانگر حرارتی برای اصطکاک؛ آب‌پاشی با فشار و جریان تعیین‌شده توسط سازنده.
ه) نقاله‌ها (نوار/هوایی)
- ماده ۸۶: استوانه‌ها و قرقره‌ها حفاظت‌شده از گرفتاری.
- ماده ۸۷: پل ایمن در تقاطع با مسیر افراد.
- ماده ۸۸: حفاظ از ریزش یا پرتاب اشیاء.
- ماده ۸۹: راه‌اندازی یا خاموشی فقط توسط متصدی.
- ماده ۹۰: هشدار صوتی یا بصری قبل از شروع.
- ماده ۹۱: کلید قطع اضطراری در مجاورت مسیر افراد.
- ماده ۹۲: نوار یا روغن هیدرولیک مقاوم در برابر آتش در زیرزمینی؛ بدون تولید گاز سمی.
- ماده ۹۳: تجهیزات اطفای حریق در مسیر نقاله.
- ماده ۹۴: نظافت یا روغن‌کاری حین کار ممنوع.
- ماده ۹۵: مکانیزم خودپاکسازی استوانه‌ها؛ تمیزکاری فقط در حالت توقف.
- ماده ۹۶: قفل‌کننده برای پاکسازی یا تعمیر.
- ماده ۹۷: پاکسازی مواد ریخته‌شده در فواصل مناسب.
- ماده ۹۸: سوار شدن روی نقاله بار ممنوع.
- ماده ۹۹: حسگر قطع برق در صورت پارگی یا انحراف.
- ماده ۱۰۰: ارتباط مخابراتی مستقیم در دو سر نقاله هوایی.
- ماده ۱۰۱: سوار شدن روی نقاله هوایی بار ممنوع.
- ماده ۱۰۲: نقاله هوایی افراد: دو ترمز مستقل، محرکه اضطراری، قفل اتاقک.
- ماده ۱۰۳: ترمز خودکار در صورت قطع محرکه.
- ماده ۱۰۴: طراحی و نصب دکل برای ایمنی کامل، بدون لنگر یا حرکت اضافی صندوقه.
فصل پنجم: باربری در معادن
الف) الزامات عمومی
- ماده ۱۰۵: مسیرها با شیب و پهنا یکنواخت، مستقیم، متناسب با ترافیک و وسایل، همیشه ایمن باشند.
- ماده ۱۰۶: تابلوی مقررات ایمنی در ابتدا، انتها و نقاط ارتباطی نصب شود.
- ماده ۱۰۷: باربری همزمان با افراد فقط در صورت نبود خطر سرخوردن یا غلتیدن.
- ماده ۱۰۸: مسیرها از سنگ
- ماده ۱۱۰: اقدامات خودکار برای جلوگیری از حرکت ناخواسته وسایل.
- ماده ۱۱۱: سوار شدن کارگران روی وسایل بار (جز نفربر) ممنوع است.
- ماده ۱۱۲: وسایل خارج‌شده تا توقف موتور یا طناب، با دست روی ریل قرار نگیرند.
- ماده ۱۱۳: بار سنگین یا غیرعادی: وزن دقیق، وسیله و مسیر مناسب، بازرسی کل مسیر، اتصالات محاسبه‌شده زیر نظر سرپرست.
ب) باربری دستی
- ماده ۱۱۴: باربری دستی طبق آیین‌نامه حمل دستی بار.
- ماده ۱۱۵: جابه‌جایی واگن دستی یا وینچ با چراغ روشن روی لبه.
- ماده ۱۱۶: باربری دستی در شیب بیش از ۰.۵ درجه ممنوع.
- ماده ۱۱۷: در فضاهای تنگ، حفاظ دست روی وسایل الزامی.
- ماده ۱۱۸: فواصل واگن‌ها برای جلوگیری از برخورد با باربر.
ج) باربری ریلی
- ماده ۱۱۹: اپراتور لوکوموتیو در کابین مسقف باشد.
- ماده ۱۲۰: حداکثر سرعت در زیرزمینی ۱۸ کیلومتر/ساعت.
- ماده ۱۲۱: حمل افراد با واگن مخصوص.
- ماده ۱۲۲: بستن واگن بار به نفربر ممنوع.
- ماده ۱۲۳: حمل مواد منفجره یا آتش‌زا در واگن نفربر ممنوع.
- ماده ۱۲۴: مکانیزم اتصال بدون نیاز به قرارگیری بین واگن‌ها.
- ماده ۱۲۵: چراغ جلو ۳۰ متری، چراغ خطر عقب ۳۰ متری، روشن حین حرکت.
- ماده ۱۲۶: سرویس، روغن‌کاری و تعمیر دوره‌ای واگن‌ها؛ ثبت در دفتر.
- ماده ۱۲۷: اتصال یا جداسازی حین حرکت ممنوع.
- ماده ۱۲۸: کمک‌راننده فقط روی صندلی موقت لبه واگن.
- ماده ۱۲۹: جک برای بلند کردن واگن‌های خارج‌شده روی هر لوکوموتیو یا دهانه تونل.
- ماده ۱۳۰: استفاده ممنوع اگر: الف) روغن‌کاری یا چرخ معیوب؛ ب) اتصالات ناسالم؛ ج) سپر یا ترمز ناقص؛ د) تخلیه نقص‌دار.
- ماده ۱۳۱: مراکز بارگیری جای عبور افراد؛ هشدار شنیداری یا دیداری قبل از حرکت.
- ماده ۱۳۲: دریچه بونکر جز در زمان بارگیری بسته باشد.
- ماده ۱۳۳: ورودی واگن‌برگردان با مانع از ورود قطارهای دیگر.
- ماده ۱۳۴: در تونل‌های گازدار طبقه ۳ و بالاتر، لوکوموتیو مجاز گازدار.
- ماده ۱۳۵: فاصله توقف از ترمز تا توقف کامل کمتر از ۴۰ متر.
- ماده ۱۳۶: لوکوموتیو در جلو قطار (جز در مانور یا تخلیه).
- ماده ۱۳۷: استفاده ممنوع اگر: الف) سپر معیوب؛ ب) اتصالات ناقص؛ ج) ترمز عیوب؛ د) اطفای حریق ناقص؛ ه) نور یا هشدار کم؛ و) جرقه‌ساز معیوب؛ ز) جک غایب؛ ح) عدم تأیید ایمنی/فنی.
- ماده ۱۳۸: پریدن از لوکوموتیو یا واگذاری رانندگی حین حرکت ممنوع.
- ماده ۱۳۹: قبل از بلند کردن واگن خارج‌شده، اقدامات ایمنی برای جلوگیری از حرکت ناخواسته.
- ماده ۱۴۰: سیستم توقف اضطراری نفربر با ترمز خراب‌ایمن.
- ماده ۱۴۱: فاصله واگن‌ها کنار هم بیش از ۲۰ سانتی‌متر.
- ماده ۱۴۲: ارتفاع بارگیری متناسب ظرفیت برای جلوگیری از سرریز.
- ماده ۱۴۳: واگن‌های صندوقه‌گردان با قفل از تخلیه اتفاقی.
- ماده ۱۴۴: زنجیر ایمنی برای جلوگیری از واژگونی در تخلیه.
- ماده ۱۴۵: کنترل اتصالات حین حرکت ممنوع.
- ماده ۱۴۶: سر ریل‌ها هم‌سطح؛ ریل خارجی قوس بالاتر؛ بازرسی ماهانه، تعویض در صورت فرسایش یا ترک.
د) لوکوموتیو باتری‌دار زیرزمینی
- ماده ۱۴۷: شارژ یا تعویض باتری در ایستگاه غیراشتعال، مجهز به اطفای حریق، تخلیه مستقیم هوا (نه تهویه جبهه)، دهانه سقف، بدون سرریز، ضدجرقه.
- ماده ۱۴۸: آب یا الکترولیت ریخته‌شده فوراً پاک شود.
- ماده ۱۴۹: جعبه یا دریچه حین شارژ باز؛ بستن بعد از خروج کامل گاز (حداقل ۱ ساعت).
- ماده ۱۵۰: قبل از خروج، ایزوله و عایق کنترل شود.
- ماده ۱۵۱: شارژ باتری معیوب یا کثیف ممنوع.
ه) باربری لوکوموتیو الکتریکی زیرزمینی
- ماده ۱۵۲: گاز انفجاری در مسیرها کمتر از حد مجاز.
- ماده ۱۵۳: تعمیر برقی در تونل‌های خطرناک (گاز یا گرد) ممنوع.
- ماده ۱۵۴: کلید قطع هر ۵۰۰ متر یا در شروع منشعب‌ها.
- ماده ۱۵۵: حفاظت از جریان اضافه الزامی.
- ماده ۱۵۶: سیم‌ها فقط در هوای تازه زغال‌سنگ.
- ماده ۱۵۷: عایق‌بندی در تقاطع درها، سیم‌ها یا کابل‌ها.
- ماده ۱۵۸: حفاظت سیم کمتر از ۲.۵ متر ارتفاع در نقاط کار، عبور، تهویه، ایستگاه یا نزدیک لوکوموتیو.
- ماده ۱۵۹: علائم نوری واضح در تعویض، تقاطع یا مسیرهای برق‌دار.
- ماده ۱۶۰: قطع برق هنگام سوار یا پیاده شدن؛ علامت بی‌برق.
- ماده ۱۶۱: نصب بدون خطر قطع، برق‌گرفتگی یا حریق.
- ماده ۱۶۲: ارتفاع سیم بیش از ۲.۵ متر یا قطع حین عبور.
- ماده ۱۶۳: اتاقک مسقف، عایق کامل برای جلوگیری از برق‌گرفتگی.
- ماده ۱۶۴: پوشش عایق تمام قسمت‌های جریان‌دار.
- ماده ۱۶۵: قطع برق قبل از تعمیر شبکه یا قسمت‌ها.
و) لوکوموتیو دیزلی و وسایل دیزلی زیرزمینی
- ماده ۱۶۶: منوکسیدکربن اگزوز کمتر از ۰.۰۵%.
- ماده ۱۶۷: در پیشروی با بادبزن موضعی، گاز خروجی کمتر از ۰.۵%.
- ماده ۱۶۸: دمای اگزوز کمتر از ۷۰ درجه؛ بدون شعله یا جرقه.
- ماده ۱۶۹: توقفگاه، سوختگیری یا تعویض روغن: تهویه، غیراشتعال، کف بتن شیب‌دار یا کانال، مجهز به اطفای حریق.
- ماده ۱۷۰: سوختگیری یا تعویض فقط در ایستگاه ویژه.
- ماده ۱۷۱: الیاف روغنی در ظروف غیراشتعال، فوراً به سطح منتقل شوند.
- ماده ۱۷۲: روغن یا مواد اشتعال‌زا کمتر از مصرف ۲۴ ساعت؛ مخازن خالی فوراً خارج شوند.
ز) باربری شیب‌دار با وینچ
- ماده ۱۷۳: عبور افراد حین باربری ممنوع.
- ماده ۱۷۴: سرعت کمتر از ۵ متر/ثانیه.
- ماده ۱۷۵: زنجیر اتصال (جز اولین) حداقل ۶ برابر وزن پر؛ اولین زنجیر حداقل ۱۰ برابر.
- ماده ۱۷۶: بازدید ماهانه سیم‌بکسل؛ تعویض در صورت بیش از ۵% تخریب.
- ماده ۱۷۷: حداقل ۳ دور اضافه روی قرقره.
- ماده ۱۷۸: ورودی تخلیه با مانع از ورود یا برخورد.
- ماده ۱۷۹: ترمز قرقره در توقف بسته باشد.
- ماده ۱۸۰: واگن‌ها با چنگک برای ترمز اضطراری.
- ماده ۱۸۱: واگن خارج‌شده: قفل قرقره، کشیدن از بالا، شروع پس از اطمینان بدون کارگر در خطر.
- ماده ۱۸۲: پذیرگاه بالایی با نرده؛ باز پس از بستن واگن یا سیم.
- ماده ۱۸۳: تبادل علائم بین پذیرگاه‌ها.
- ماده ۱۸۴: حضور افراد غیرمرتبط نزدیک تخلیه ممنوع؛ نصب تابلو هشدار.
ح) باربری چاه (بالابرها)
- ماده ۱۸۵: ارتباط مستقیم صوتی یا مخابراتی بین پذیرگاه‌ها (تلفنی برای نفربر).
- ماده ۱۸۶: کنترل روزانه انتقال نیرو، سیم، نگهدارنده و ترمز.
- ماده ۱۸۷: بالابر دائم: ریل ثابت، بدون سقوط یا بی‌حرکتی بار.
- ماده ۱۸۸: بالابر افراد: سرپناه، پاراشوت، تنظیم‌کننده سرعت؛ پلاک ظرفیت.
- ماده ۱۸۹: نشانگر موقعیت و هشدار صوتی نزدیک پذیرگاه.
- ماده ۱۹۰: چاهک پایین برای سپر یا ضربه‌گیر.
- ماده ۱۹۱: عمق‌نما با زنگ خودکار طبقات.
- ماده ۱۹۲: عمق‌نما آسان‌دید یا شنید.
- ماده ۱۹۳: سرعت حمل مسافر کمتر از ۸ متر/ثانیه.
- ماده ۱۹۴: ترمز متوقف‌کننده کابل در حداکثر بار یا جهت.
- ماده ۱۹۵: دو ترمز جدا (عادی و ایمنی) مستقل.
- ماده ۱۹۶: ترمز خودکار در صورت قطع محرکه؛ قطع محرکه با ترمز ایمنی.
- ماده ۱۹۷: مکانیزم قطع محرکه و فعال‌سازی ترمز در حد نهایی.
- ماده ۱۹۸: مهار سرعت و ازکارانداز اضافه‌بار برای افراد.
- ماده ۱۹۹: ضامن برای کلاج‌دار: بدون باز همزمان ترمز و کلاج.
- ماده ۲۰۰: نشانگر سرعت آسان‌دید برای اپراتور.
- ماده ۲۰۱: کابل مناسب محیط، مقاوم در برابر خوردگی و فرسایش.
- ماده ۲۰۲: ضریب اطمینان کابل حداقل ۶ (بار کل کمتر از ۱/۶ مقاومت).
- ماده ۲۰۳: تعویض کابل در صورت تقلیل مقاومت، بیش از ۱۰% عناصر پاره در ۳ گام، تغییر ظاهری (خوردگی، ساییدگی، کاهش قطر، شکستگی، پیچش).
- ماده ۲۰۴: دفتر ثبت: مشخصات سازنده، آزمایش، شروع، وزن، تعمیر، خارج، عملکرد.
- ماده ۲۰۵: بازرسی طبق آیین‌نامه حمل و جابه‌جایی مواد.
- ماده ۲۰۶: قبل از استفاده منظم نفرات، ۲۰ بار آزمایش با بار هم‌اندازه؛ کنترل صدمه.
- ماده ۲۰۷: بازرسی ماهانه پس از تمیزکاری، سرعت کمتر از ۰.۵ متر/ثانیه.
- ماده ۲۰۸: طوقه لبه طبلک از لغزش؛ سر کابل ایمن؛ حداقل ۲ دور در پایین‌ترین نقطه (جز اصطکاکی).
- ماده ۲۰۹: کیج با سقف محکم و دستگیره.
- ماده ۲۱۰: محصور ایمن از سقوط به چاه.
- ماده ۲۱۱: درها به خارج باز نشوند؛ تنظیم ضدضربه.
- ماده ۲۱۲: ظرفیت توسط سرپرست بر اساس مشخصات فنی.
- ماده ۲۱۳: کف تحمل فشار و تنش بارگیری یا اضطراری.
- ماده ۲۱۴: ارتفاع برای ایستادن آسان.
ط) باربری کامیون
- ماده ۲۱۵: شیب متوسط بیش از ۵% با خروج اضطراری در پیچ‌ها برای توقف ایمن.
- ماده ۲۱۶: چراغ جلو و عقب؛ صدای هشدار بلندتر از صدای معدن.
- ماده ۲۱۷: دود اگزوز دور از راننده.
- ماده ۲۱۸: خودروهای سواری در محدوده دامپ‌تراک: پرچم روز یا چراغ گردان شب، در دید.
فصل ششم: حفاری استخراجی و اکتشافی
الزامات عمومی
- ماده ۲۱۹: شیب موقت یا نهایی دیواره‌ها بر اساس مکانیک سنگ، بدون ریزش یا شکست.
- ماده ۲۲۰: پله اطمینان در دیواره‌های پرشیب یا ریزشی سطحی.
- ماده ۲۲۱: پوشش حفاظتی در مسیر سیم‌برش الماسه از پرتاب سگمنت یا شلاق سیم.
- ماده ۲۲۲: استفاده بدون احتمال پاره شدن سیم.
- ماده ۲۲۳: تسطیح اطراف، حذف گوشه تیز یا سنگ‌ریزه قبل از برش.
- ماده ۲۲۴: اتصال سیم‌های متفاوت یا سگمنت نامتناسب ممنوع.
- ماده ۲۲۵: جداسازی یا واژگونی بلوک با بولدوزر یا لودر ممنوع.
- ماده ۲۲۶: استقرار ماشین یا افراد پایین بلوک حین برش، جدا یا جابه‌جایی ممنوع.
- ماده ۲۲۷: کوپ‌ها منظم و روی سطح بزرگ قرار گیرند تا از سقوط جلوگیری شود.
- ماده ۲۲۸: ترانشه اکتشاف: پیشگیری از ریزش دیواره؛ عمق بیش از ۱.۵ متر با نردبان.
- ماده ۲۲۹: ترانشه یا چاهک گازدار: تهویه یا اطمینان قبل از ورود.
- ماده ۲۳۰: تسطیح جبهه حین حفاری فقط با اجازه مسئول فنی.
- ماده ۲۳۱: دهانه حفاری قائم یا شیب‌دار خطر سقوط، ایمن مسدود شود.
- ماده ۲۳۲: لق‌گیری سست‌ها (لقی، دیواره، سقف) پس از آتشباری؛ ورود پس از اطمینان.
- ماده ۲۳۳: حفاری یا کارگاه متروکه مسدود بدون اختلال تهویه.
- ماده ۲۳۴: پیش‌بینی نشست یا خطرات استخراج زیرزمینی؛ پر کردن یا کنترل.
- ماده ۲۳۵: بررسی مستمر شکست یا ریزش پله یا دیواره سطحی.
فصل هفتم: نگهداری (سیستم‌های پایدارسازی)
الزامات عمومی
- ماده ۲۳۶: شبکه حفاری زیرزمینی کنترل جابه‌جایی یا تغییرشکل طبقات؛ تجهیز به نگهداری مناسب.
- ماده ۲۳۷: حفاری طبق طرح تأییدشده فنی.
- ماده ۲۳۸: وسایل نگهداری مقاوم و استوار.
- ماده ۲۳۹: نصب، تعویض یا تعمیر با احتیاط از ریزش.
- ماده ۲۴۰: اصول نصب: الف) بلافاصله پس از لق‌گیری؛ ب) تماس خوب با سنگ؛ ج) هماهنگی تغییرشکل؛ د) جلوگیری از هوازدگی؛ ه) اجتناب از باز یا نصب مکرر؛ و) تطبیق با مقطع یا تغییر سنگ؛ ز) کم‌ترین دستکاری سنگ اطراف.
- ماده ۲۴۱: استفاده از نگهداری موقت به‌عنوان دائم ممنوع.
- ماده ۲۴۲: اتصال چوب‌بست بدون فاصله سرلا یا ستون.
- ماده ۲۴۳: در صورت سستی کف، تکیه‌گاه برای ستون‌ها.
- ماده ۲۴۴: در صورت ریزش سقف، نگهداری موقت فوری، سپس دائم.
- ماده ۲۴۵: سرپرست هر قسمت: بازدید نوبت (سقف، دیوار، راهرو، نگهداری)؛ رفع عیب فوری؛ اطمینان از استحکام قبل از ترک.
- ماده ۲۴۶: بازیابی با تجهیزات مناسب (تیفور)؛ کارگران در محل مطمئن؛ نظارت ایمنی.
- ماده ۲۴۷: بازدید وسایل چاه یا کارگاه غیرفعال در فواصل تعیین‌شده ایمنی.
- ماده ۲۴۸: ستون چوبی بدون پوست یا گره؛ قطر، مقطع یا معلولیت ممنوع.
- ماده ۲۴۹: بخش آسیب‌دیده فوراً تعویض یا تقویت ایمن.
- ماده ۲۵۰: برداشتن بیش از ۲ قاب همزمان ممنوع؛ تقویت طرفین قبل از برداشت.
- ماده ۲۵۱: تعویض در تقاطع طبق مشخصات تأیید سرپرست.
- ماده ۲۵۲: همبندی با قیود یا بست به مجاور.
- ماده ۲۵۳: در شیب‌دار: حداکثر نگهداری با شیب یا جابه‌جایی.
- ماده ۲۵۴: طول پیچ سنگ حداقل ۱ متر.
- ماده ۲۵۵: پیچ مکانیکی کمتر از ۵۰% تسلیم یا ظرفیت تحت کشش.
- ماده ۲۵۶: قاب کشویی: الف) موازی و تماس اتصال؛ ب) حداقل ۴۰ سانتی‌متر هم‌پوشانی؛ ج) کنترل منظم.
- ماده ۲۵۷: ستون‌های قاب عمود بر سقف.
- ماده ۲۵۸: لارده پس از پایه؛ طول بیش از فاصله چوب‌بست؛ پشت با سنگ لاشه پر.
- ماده ۲۵۹: نگهداری قدرتی فوری پس از برش؛ حداقل زمان بدون نگهداری.
- ماده ۲۶۰: جبهه طولانی مکانیزه بدون درگیری افراد یا ماشین.
فصل هشتم: مواد منفجره و آتشباری
الف) الزامات عمومی
- ماده ۲۶۱: آتشبار آموزش‌دیده با صلاحیت تأییدشده.
- ماده ۲۶۲: دفتر ثبت دریافت و مصرف مواد منفجره؛ تحویل سرپرست پس از پر شدن، نگهداری ۶ ماه.
- ماده ۲۶۳: استفاده از باروت در زیرزمینی ممنوع.
- ماده ۲۶۴: نگهداری مواد منفجره دور از برف، یخ یا آتش.
- ماده ۲۶۵: استفاده از مواد منفجره یخ‌زده یا فاسد ممنوع.
- ماده ۲۶۶: فتیله رطوبت‌دیده، حرارت‌دیده یا تغییر فنی ممنوع.
- ماده ۲۶۷: مواد منفجره پیدا یا مفقود فوراً به سرپرست گزارش شود.
- ماده ۲۶۸: فقط خرج در چال مجاز؛ خارج از چال ممنوع.
- ماده ۲۶۹: آزمایش فتیله در صندوق قبل از استفاده.
- ماده ۲۷۰: امحای مواد فاسد توسط مسئولین با رعایت ایمنی و آلودگی.
- ماده ۲۷۱: نگهداری و مصرف مواد منفجره بر اساس تاریخ و دستور سازنده.
ب) انبار مواد منفجره
- ماده ۲۷۲: جایگاه موقت فتیله و چاشنی مجزا بیش از ۱۵ متر؛ دور از سرما، رطوبت یا آتش؛ در و قفل محکم؛ تابلو "مواد منفجره".
- ماده ۲۷۳: مواد روزانه نرسیده یا باقی‌مانده فقط در جایگاه موقت.
- ماده ۲۷۴: آتشبار بدون مواد یا چاشنی وارد انبار نشود.
- ماده ۲۷۵: داخل و اطراف ۵۰ متری انبار پاک از اشتعال، نفتی، کاغذ یا خار.
- ماده ۲۷۶: ثبت ورودی و خروجی مواد با زمان.
- ماده ۲۷۷: الف) صندوق قائم قرار نگیرد؛ ب) باز نشود؛ ج) آرام جابه‌جا شود؛ د) کفش میخ‌دار ممنوع؛ ه) ارتفاع کمتر از ۲ متر یا ۵ صندوق، تهویه، بیش از ۳۰ سانتی‌متر از دیوار، روی الوار؛ و) مجهز به پیشگیری آتش.
- ماده ۲۷۸: در انبار به بیرون باز شود.
- ماده ۲۷۹: نشت دینامیت با آب داغ تمیز شود.
- ماده ۲۸۰: راهروهای انبار با شبرنگ مشخص شوند.
- ماده ۲۸۱: کبریت، فندک، شعله، وسایل الکترونیکی یا برقی در انبار ممنوع.
- ماده ۲۸۲: فقط چراغ ایمنی؛ بدون سیم‌کشی.
- ماده ۲۸۳: دماسنج حداقل و حداکثر حرارت نصب شود.
- ماده ۲۸۴: حرارت انبار بین ۱۰ تا ۳۰ درجه.
- ماده ۲۸۵: انباردار صلاحیت‌دار تأییدشده.
- ماده ۲۸۶: ورود غیرمجاز به انبار ممنوع.
- ماده ۲۸۷: آتشبار روزانه با رسید دریافت کند؛ ورود جز انباردار ممنوع.
- ماده ۲۸۸: باز کردن صندوق بیش از ۵۰ متر با وسایل مخصوص.
- ماده ۲۸۹: مواد پس از چال‌زنی به سرچال منتقل شوند.
- ماده ۲۹۰: محل چال‌زنی بیش از ۱۰۰ متر از مواد منفجره.
ج) حمل و نقل
- ماده ۲۹۱: حمل طبق آیین‌نامه سازمان ذی‌صلاح.
- ماده ۲۹۲: کیسه برزنتی یا جعبه قفل‌دار؛ کلید نزد آتشبار؛ کیسه حداکثر ۱۵ کیلو، صندوق حداکثر ۲۵ کیلو؛ بیش از ۱ توسط یک نفر ممنوع.
- ماده ۲۹۳: مواد پودری یا مایع با وسیله مخصوص.
- ماده ۲۹۴: چاشنی جدا از مواد اصلی.
- ماده ۲۹۵: اشیاء متفرقه داخل وسایل حمل ممنوع.
- ماده ۲۹۶: لوکوموتیو: واگن مخصوص با علائم؛ الف) چاشنی جدا؛ ب) فقط راننده، آتشبار یا کمک؛ ج) حداقل ۸۰ متر از نفربر؛ د) حمل کمتر از ۱۰۰ متری ممنوع.
- ماده ۲۹۷: چاه: فقط آتشبار یا کمک؛ اطلاع به پذیرگاه تخلیه.
- ماده ۲۹۸: حمل در رعدوبرق ممنوع.
د) عملیات آتشباری
- ماده ۲۹۹: توسط آتشبار منصوب سرپرست؛ مسئولیت کامل (کمک الزامی در زغال یا زیرزمینی).
- ماده ۳۰۰: پس از حفاری، تخلیه تجهیزات، اشتعال و دور کردن افراد.
- ماده ۳۰۱: حمل مواد به محل چال‌زنی فعال ممنوع.
- ماده ۳۰۲: طراحی و اجرا بدون پرتاب خارج محدوده.
- ماده ۳۰۳: فقط وسایل مجاز توسط سرپرست.
- ماده ۳۰۴: طبق طرح تأیید فنی (نقشه، نوع، عمق، شیب، مقدار، ترتیب، بستن مدار)؛ نظارت ایمنی.
- ماده ۳۰۵: چاشنی‌گذاری بلافاصله قبل از خرج.
- ماده ۳۰۶: محل مطمئن دور از ریزش برای چاشنی.
- ماده ۳۰۷: فقط تعداد قابل انفجار یا توان ماشین.
- ماده ۳۰۸: کمتر از ۳۰ متری تا انفجار، هوای فشرده جریان آزاد نداشته باشد.
- ماده ۳۰۹: جبهه کمتر از ۱۰ متر همزمان ممنوع.
- ماده ۳۱۰: تمیز کردن چال و اطمینان قبل از خرج.
- ماده ۳۱۱: سنبه چوبی راست و مقاوم؛ فلزی ممنوع.
- ماده ۳۱۲: اتصال چاشنی یا فتیله با انبردست مخصوص.
- ماده ۳۱۳: فتیله اطمینان حداقل ۱ متر (بیرون حداقل ۲۰ سانتی‌متر).
- ماده ۳۱۴: بیش از ۱۰ چال با فتیله در زیرزمینی ممنوع.
- ماده ۳۱۵: گره یا تا کردن فتیله ممنوع.
- ماده ۳۱۶: قطع عمودی به چاشنی، مورب به آتش.
- ماده ۳۱۷: چاشنی اول در فشنگ، سپس در چال؛ حداقل ۱ فشنگ فعال.
- ماده ۳۱۸: خالی کردن چال خرج‌شده ممنوع.
- ماده ۳۱۹: فشنگ آرام و بدون فشار در چال.
- ماده ۳۲۰: اتصال با فاصله از فشنگ، سپس داخل.
- ماده ۳۲۱: یک نوع چاشنی الکتریکی (یک کارخانه) در هر نوبت.
- ماده ۳۲۲: آزمایش مدار با اهم‌متر قبل از اتصال کابل به دستگاه.
- ماده ۳۲۳: کنترل فقط با اهم‌متر ویژه.
- ماده ۳۲۴: اتصال پس از خرج، آزمایش و دور کردن افراد.
- ماده ۳۲۵: مسدود کردن چال‌ها با مواد طرح.
- ماده ۳۲۶: زمان و محل با اطلاع فنی و ایمنی.
- ماده ۳۲۷: شناسایی و مسدود کردن حریم توسط سرپرست.
- ماده ۳۲۸: حفاظت فردی ضدالکتریسیته ساکن برای آتشبار.
- ماده ۳۲۹: اقدامات: الف) تهویه جبهه؛ ب) آزمایش دستگاه برقی و ثبت؛ ج) تخلیه الکتریسیته ساکن؛ د) جلوگیری از ورود؛ ه) آژیر ۱۵ دقیقه منقطع، ۵ دقیقه ممتد؛ و) ترک محل.
- ماده ۳۳۰: پناهگاه حداقل ۸۰ متر (تونل مستقیم حداقل ۲۰۰ متر بدون پناه).
- ماده ۳۳۱: بازدید پس از ۱۵ دقیقه؛ گاز سمی کمتر از ۰.۰۰۸%؛ اجازه ادامه.
- ماده ۳۳۲: چال آتش‌نشده: الف) زیرزمینی دستی یا جامبو: چال جدید ۴۰ یا ۶۵ سانتی‌متر موازی؛ ب) سطحی ۱۵۰ سانتی‌متر؛ ج) بارگیری با آتشبار؛ د) ورود ممنوع تا پایان.
- ماده ۳۳۳: کشف چال‌نشده: توقف، ترک و اطلاع به سرپرست.
- ماده ۳۳۴: ازبین‌بردن فقط با نظارت آتشبار.
- ماده ۳۳۵: ناتوانی در انفجار: اطلاع فوری به سرپرست.
- ماده ۳۳۶: رها نکردن چال خرج‌شده قبل از انفجار.
- ماده ۳۳۷: همه چال‌های خرج‌شده در یک نوبت.
- ماده ۳۳۸: فشنگ استفاده‌نشده: خارج کردن چاشنی قبل از انفجار، انتقال به جایگاه موقت.
- ماده ۳۳۹: چاشنی‌گذاری در رعدوبرق ممنوع.
- ماده ۳۴۰: کمتر از ۳۰ متری اتصال، وسایل الکترونیکی یا امواج (تلفن، بی‌سیم) ممنوع.
- ماده ۳۴۱: سیم روپوش‌دار الکتریکی؛ بدون اتصال به شبکه معدن.
- ماده ۳۴۲: سیستم دوخطه؛ اتصال محکم.
- ماده ۳۴۳: بدون تماس با شبکه معدن.
- ماده ۳۴۴: همبندی و اتصال زمین برای هوای فشرده نیترات آمونیوم از الکتریسیته ساکن.
ح) ویژه زغال
- ماده ۳۴۵: فقط مواد مجاز ضدگاز در جبهه زغال.
- ماده ۳۴۶: آزمایش هوا کمتر از ۳۰ متری قبل از خرج؛ بیش از ۱% خودداری و اطلاع.
- ماده ۳۴۷: دستگاه آتش‌کن مخصوص.
- ماده ۳۴۸: تجهیزات اطفای حریق مناسب در محل.
- ماده ۳۴۹: استفاده از هوای فشرده برای تمیز کردن چال ممنوع.
- ماده ۳۵۰: مرطوب‌سازی یا پوشش پودر سنگ اطراف از انفجار گرد.
- ماده ۳۵۱: فقط چاشنی الکتریکی ایمن و سیم روپوش‌دار؛ فتیله معمولی ممنوع.
- ماده ۳۵۲: در گاز بیش از ۱% یا خطر سرایت، آتشباری ممنوع.
- ماده ۳۵۳: مسدود کردن چال‌ها با مواد غیراشتعال و غیرسیلیسی.
تصویر: بخشی از مایندمپ محصولات ضدانفجار (کلیک کنید)
فصل نهم: تهویه معدن
الف) الزامات عمومی
- ماده ۳۴۶: نصب سیستم‌های تهویه استاندارد برای تأمین هوای سالم.
- ماده ۳۴۷: بازرسی دوره‌ای سیستم‌های تهویه برای اطمینان از عملکرد صحیح.
- ماده ۳۴۸: ثبت تمام تعمیرات و نگهداری سیستم‌های تهویه در دفتر.
- ماده ۳۴۹: آموزش اپراتورهای سیستم تهویه برای عملکرد ایمن.
- ماده ۳۵۰: نصب حسگرهای گاز در سیستم‌های تهویه برای پایش مستمر.
- ماده ۳۵۱: بررسی مستمر گازهای خطرناک و ثبت نتایج.
- ماده ۳۵۲: استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده برای کنترل دما و رطوبت.
- ماده ۳۵۳: ممنوعیت کار در شرایط تهویه ناکافی تا رفع مشکل.
- ماده ۳۵۴: تمام قسمت‌ها (جز مناطق مسدود) باید گردش هوای سالم داشته باشند؛ گرما، رطوبت، غبار و گاز در حد مجاز.
- ماده ۳۵۵: ممنوعیت کار اگر اکسیژن کمتر از ۱۹%، مواد رادیواکتیو بیش از ۳۰۰ میکروکوری/لیتر یا گاز بیش از حد مجاز باشد.
- ماده ۳۵۶: گازهای مضر باید کمتر از حد مجاز تماس شغلی باشند.
- ماده ۳۵۷: اندازه‌گیری گازها با دستگاه و فواصل تعیین‌شده توسط سرپرست/مسئول ایمنی؛ ثبت تاریخ و ساعت در دفتر (نگهداری ۶ ماه) و تابلو ورودی/پذیرگاه.
- ماده ۳۵۸: بازدید متناوب گازسنج‌ها و دستگاه‌ها توسط افراد آموزش‌دیده طبق دستور سازنده و تأیید مسئولین ایمنی/فنی.
ب) عملیات تهویه
- ماده ۳۵۹: جریان هوای مناسب برای حفظ شرایط مجاز در تمام قسمت‌ها.
- ماده ۳۶۰: نقشه تهویه با تأیید مسئول فنی/ایمنی، بازنگری هر ۶ ماه یا پس از تغییر حفاری، شامل شبکه، مسیر، بادبزن، جهت، مقدار، مقاومت، افت و درها؛ نسخه نزد مسئولین و دفتر.
- ماده ۳۶۱: راهروهای هوا باید بازرسی، تمیز و بدون مانع باشند؛ تعمیر فوری در صورت ریزش.
- ماده ۳۶۲: جلوگیری از اخلال فصلی در تهویه طبیعی.
- ماده ۳۶۳: در صورت ناکافی بودن تهویه طبیعی، استفاده از تهویه مصنوعی مطابق با شرایط طبیعی.
- ماده ۳۶۴: بادبزن اصلی در محفظه غیراشتعال، متصل به راهرو غیراشتعال به چاه/تونل با هوابند مؤثر و قابلیت تعویض جهت.
- ماده ۳۶۵: بادبزن‌ها باید دارای یدک، منبع تغذیه جایگزین، نشانگر فشار و اعلام توقف باشند.
- ماده ۳۶۶: دیوارهای در باید فرو رفته، محکم و نفوذناپذیر باشند؛ درهای مجزا برای افراد و وسایل با فاصله ۵۰ سانتی‌متر بالا و ۲۵ سانتی‌متر پهلو.
- ماده ۳۶۷: استفاده از پرده به جای در ممنوع است.
- ماده ۳۶۸: راهروهای نیازمند حداقل ۲ در، ۲-۳ پرعبور؛ فاصله بیش از طول قطار یا ۵ متر، حداقل یک در همیشه بسته.
- ماده ۳۶۹: ورودی/خروجی نزدیک باید دارای دیوار یا در ضد انفجار و آتش باشد.
- ماده ۳۷۰: درزگیری تقاطع اصلی و خروجی برای مقاومت در برابر خرابی انفجار یا آتش.
- ماده ۳۷۱: مناطق متروکه باید مسدود شوند بدون ایجاد خلل در تهویه.
- ماده ۳۷۲: در صورت خلل در تهویه، عملیات تا برقراری تهویه تعطیل و با اجازه سرپرست آغاز شود.
- ماده ۳۷۳: تغییر سیستم تهویه تنها با دستور سرپرست مجاز است.
- ماده ۳۷۴: تعمیر یا تغییر بادبزن اصلی با خروج کارکنان جز تعمیرکاران انجام شود.
- ماده ۳۷۵: ورود هوای تازه از مسیرهای مستعد ریزش یا تخریب ممنوع است.
- ماده ۳۷۶: حداقل سرعت هوا ۰.۲۵ متر/ثانیه؛ حداکثر سرعت طبق جدول:
| ردیف | منطقه | حداکثر سرعت (متر/ثانیه) |
|---|---|---|
| ۱ | چاه تهویه بدون تجهیزات | دلخواه |
| ۲ | کانال/چاه تهویه بزرگ با تجهیزات | ۱۵ |
| ۳ | چاه باربری | ۱۰ |
| ۴ | حفاری اصلی/چاه نفررو/تونل میان‌بر/مورب | ۸ |
| ۵ | حفاری معدنی امتداد لایه زغال/سنگ | ۶ |
| ۶ | کارگاه استخراج | ۴ |
- ماده ۳۷۷: تأمین هوای تازه حداقل ۶ مترمکعب/دقیقه برای هر فرد بر اساس حداکثر کارگران در نوبت.
- ماده ۳۷۸: نصب تور سیمی مقابل پروانه بادبزن؛ فعالیت بدون حفاظ ممنوع.
- ماده ۳۷۹: بادبزن موضعی برای تأمین هوای تازه به جبهه کاری؛ حداکثر ۷۰% تهویه عمومی (در صورت موازی).
- ماده ۳۸۰: دهانه لوله تا جبهه کاری: ۱۲ متر در مناطق بدون گاز، ۸ متر در مناطق گازدار.
- ماده ۳۸۱: ایستگاه‌های اندازه‌گیری در ورودی، خروجی و نقاط مناسب با ثبت تاریخ، ساعت، مقطع، مقدار و سرعت روی تابلو.
ج) ویژه زغال (گازدار/گرددار)
- ماده ۳۸۲: رعایت تمام مقررات عمومی به علاوه الزامات ویژه زغال.
- ماده ۳۸۳: حد مجاز گاز زغال: الف) برگشتی جبهه کمتر از ۱%؛ ب) خروجی معدن کمتر از ۰.۷۵%؛ ج) هوای تازه جبهه کمتر از ۰.۵%؛ د) مناطق تعمیر/متروکه/ریزش کوتاه کمتر از ۲%؛ ه) هیچ‌جا بیش از ۲.۵%.
- ماده ۳۸۴: مانیتورینگ و سنجش خودکار گاز در معادن طبقه ۳ و ۴.
- ماده ۳۸۵: نصب حسگرهای گاز نزدیک سینه، تاج یا سقف جبهه کاری.
- ماده ۳۸۶: مسئولین پیشروی و استخراج باید گازسنج داشته و در شروع/پایان نوبت اندازه‌گیری و گزارش کنند.
- ماده ۳۸۷: دستگاه‌های استخراج مکانیزه باید حسگر پیوسته داشته و در صورت گاز بیش از ۱.۲۵% خودکار خاموش شوند.
- ماده ۳۸۸: استفاده از هوای فشرده در حضور گاز بیش از ۲% ممنوع است.
- ماده ۳۸۹: خاموش کردن بادبزن تنها برای تعمیر یا وصل کانال با دستور کتبی مسئول فنی و تمهیدات لازم.
- ماده ۳۹۰: کانال‌های تهویه باید استحکام کافی داشته و با بست‌های سقف ضد خم نصب شوند.
- ماده ۳۹۱: استفاده از تهویه طبیعی در معادن زغال ممنوع است.
- ماده ۳۹۲: مسئولین باید قبل از هر نوبت مناطق مشکوک را بازدید و اندازه‌گیری کنند.
- ماده ۳۹۳: فواصل اندازه‌گیری توسط سرپرست تعیین شود؛ حداقل: الف) برگشتی فعال: ۲-۳ بار در نوبت (طبقه ۱، ۲، ۳، ۴ یا خطر پرتاب)؛ ب) غیرفعال، ماشین‌ها و خروجی: ۱ بار در روز.
- ماده ۳۹۴: نظارت فنی (ایمنی، مهندس یا تکنسین) آموزش‌دیده بر اندازه‌گیری گاز حین بازدید.
- ماده ۳۹۵: در فاصله کمتر از ۲۰ متر از تجهیزات الکتریکی، پس از توقف و رفع مشکل تهویه، اندازه‌گیری انجام و در صورت مجاز بودن راه‌اندازی شود.
- ماده ۳۹۶: در صورت گاز بیش از حد مجاز، برق قطع، عملیات تعطیل و کارکنان خارج شوند؛ شروع پس از تهویه و رسیدن به حد مجاز.
- ماده ۳۹۷: جرقه یا شعله در حضور گاز یا گرد ممنوع؛ استفاده از تجهیزات ضدجرقه الزامی.
- ماده ۳۹۸: در پایان عملیات، تعطیلی یا عدم استفاده، مناطق باید تهویه یا با دیوار نفوذناپذیر مسدود شوند.
- ماده ۳۹۹: در صورت دشواری در حفظ گاز در حد مجاز، گاززدایی قبل از استخراج انجام شود.
- ماده ۴۰۰: در صورت خطر حفره یا انفجار سنگ، چال‌های بلند برای آگاهی و اقدامات لازم حفر شوند.
- ماده ۴۰۱: در صورت احتمال خودسوزی، دی‌اکسید کربن (CO2) در هر نوبت اندازه‌گیری شود.
- ماده ۴۰۲: در معادن زغال گردساز، مرطوب‌سازی با آب حین استخراج و بارگیری الزامی.
- ماده ۴۰۳: جمع‌آوری گرد و غبار از سقف، زمین، دیوار و سیستم‌های نگهداری؛ کمتر از ۳۰% مواد سوختنی با استفاده از آهک، خاک نرم یا پودر سنگ.
- ماده ۴۰۴: خاک‌پاشی با ثبت محل، تاریخ، نمونه و آزمایش اشتعال در دفتر.
- ماده ۴۰۵: در صورت بیش از ۳۰% مواد سوختنی، خاک‌پاشی مجدد فوری انجام شود.
فصل دهم: روشنایی
الف) الزامات عمومی
- ماده ۴۰۶: تأمین روشنایی کافی در تمام محل‌های کاری برای ایمنی، به‌ویژه در تاریکی، طبق جدول:
| ردیف | منطقه | حداقل (لوکس) |
|---|---|---|
| ۱ | کف چاه | ۶۰ |
| ۲ | اطراف چاه | ۳۰ |
| ۳ | تعمیرگاه | ۵۰ |
| ۴ | راهرو حمل | ۱۰ |
| ۵ | کارگاه استخراج | ۱۵ |
| ۶ | نقاط بارگیری | ۲۰ |
| ۷ | محدوده ماشین | ۲۵ |
| ۸ | راهرو عبور افراد | ۳۰ |
| ۹ | جبهه پیشروی | ۲۰ |
- ماده ۴۰۷: ورود به معادن زیرزمینی بدون چراغ انفرادی ممنوع است.
- ماده ۴۰۸: لامپ‌های انفرادی باید حداقل ۱۵۰ لوکس در ۱.۵ متری و ۱۰ ساعت کارکرد داشته باشند.
- ماده ۴۰۹: در معادن زغال، فقط از چراغ‌های باتری ایمنی استفاده شود.
- ماده ۴۱۰: تحویل چراغ‌ها به‌صورت سالم و آماده به کارگران.
- ماده ۴۱۱: باز و بسته کردن چراغ‌ها فقط در چراغخانه با وسایل مخصوص.
- ماده ۴۱۲: استفاده از چراغ‌های کاربیتی یا شعله‌ای ممنوع است.
- ماده ۴۱۳: چراغخانه باید غیراشتعال، با تهویه مناسب و طراحی برای خروج سریع باشد.
- ماده ۴۱۴: استفاده از بخاری، شعله یا دخانیات در چراغخانه ممنوع است.
- ماده ۴۱۵: چراغخانه باید مجهز به تجهیزات اطفاء، کپسول و ماسه باشد.
- ماده ۴۱۶: تعداد چراغ‌های سالم باید ۱۰% بیش از تعداد کارگران باشد.
- ماده ۴۱۷: بازرسی ماهانه ایمنی چراغ‌ها الزامی است.
- ماده ۴۱۸: فعالیت در معادن اکتشافی یا سطحی در تاریکی/مه بدون روشنایی کافی ممنوع است.
- ماده ۴۱۹: گریدرزنی لبه‌ها یا دیواره‌ها بدون روشنایی کافی ممنوع است.
- ماده ۴۲۰: در معادن سطحی در عصر یا شب، روشنایی محوطه الزامی است.
فصل یازدهم: تأسیسات برق
الف) الزامات عمومی
- ماده ۴۲۱: نصب تأسیسات برقی مطابق آیین‌نامه‌های حفاظتی و ویژه محیط‌های انفجاری.
- ماده ۴۲۲: در سیستم دو ریل برگشتی، اتصال در انتها و هر ۶۰ متر؛ اختلاف ولتاژ ریل و زمین کمتر از ۱۵ ولت.
- ماده ۴۲۳: کابل‌ها باید دور از آب، هوا یا گاز و خشک باشند؛ در زیرزمینی از نوع سربی بدون درز.
- ماده ۴۲۴: نزدیک شدن یا قراردادن اشیاء (مانند انگشتر، ساعت) به سیم‌ها برای جلوگیری از اتصال یا جرقه ممنوع است.
- ماده ۴۲۵: شبکه‌های مخابره یا علامت‌دهی باید از سیستم‌های برقی جدا باشند.
- ماده ۴۲۶: پذیرگاه‌ها باید به مرکز نیرو یا ترانسفورماتور خارج از معدن متصل شوند؛ دارای سیستم ارتباط تلفنی.
- ماده ۴۲۷: شبکه‌های موقت باید در پایان نوبت از مدار خارج شوند.
- ماده ۴۲۸: تعمیر کابل‌ها باید خارج از معدن انجام شود.
- ماده ۴۲۹: در چاه، خروجی هوا یا مناطق مرطوب، کابل‌های زره‌دار نسوز و ضدخوردگی با اتصال الکتریکی پیوسته به زمین در انتها استفاده شوند.
- ماده ۴۳۰: علائم برقی باید کمتر از ۲۵ ولت باشند.
- ماده ۴۳۱: در مناطق گازدار یا گرددار ثابت: الف) کابل زره‌دار با نگهداری مناسب و هوای کافی (گاز کمتر از ۱%)؛ ب) سیم روپوش در لوله فلزی عایق (گاز کمتر از ۱%)؛ ج) دستگاه‌ها و موتورهای بی‌خطر (گاز کمتر از ۱%).
- ماده ۴۳۲: جریان هوای تهویه در محل تأسیسات برقی الزامی است.
- ماده ۴۳۳: تجهیزات ضد انفجار باید روزانه توسط متصدی و هفتگی توسط متخصص بازرسی شوند؛ تعمیرات لازم فوری انجام شود.
- ماده ۴۳۴: قبل از روشن کردن تجهیزات، گاز باید در حد مجاز باشد.
- ماده ۴۳۵: نقشه کامل تأسیسات برقی نزد سرپرست نگهداری شود.
- ماده ۴۳۶: در صورت آتش‌سوزی، برق باید فوراً قطع شود.
- ماده ۴۳۷: حفاظت کابل‌ها از سقوط سنگ، عبور یا گیرکردن با ماشین‌ها الزامی است.
- ماده ۴۳۸: کابل‌های تغذیه متحرک (مانند شاول) باید با پل عبور وسایل محافظت شوند.
- ماده ۴۳۹: استفاده از لوله‌های آب یا هوا به‌عنوان سیستم ارتینگ ممنوع است.
فصل دوازدهم: آتش‌سوزی و انفجار
الف) الزامات عمومی
- ماده ۴۴۰: تأمین، نگهداری و آزمایش سیستم‌های اعلام و اطفای حریق مطابق آیین‌نامه‌های آتش‌سوزی.
- ماده ۴۴۱: برج چاه، دیوارها، تأسیسات، موتورخانه، انبارها، تعمیرگاه‌ها و پمپ‌ها باید از مواد غیرسوختنی ساخته شوند.
- ماده ۴۴۲: اطلاع‌رسانی فوری به مسئولین در صورت آتش‌سوزی؛ اقدامات اولیه برای مهار و جلوگیری از گسترش.
- ماده ۴۴۳: تأمین ماسک و چراغ ایمنی برای گروه آتش‌نشانی؛ استفاده از تجهیزات حفاظت فردی الزامی است.
- ماده ۴۴۴: در صورت پر شدن آب، آزمایش H2S انجام و اقدامات لازم اجرا شود؛ تخلیه یا شروع عملیات با تأیید مسئول.
- ماده ۴۴۵: استفاده از مایعات و گازهای با اشتعال‌پذیری پایین طبق MSDS و دستورات سازنده.
ب) ویژه زغال
- ماده ۴۴۶: بازدید برای پیشگیری از آتش‌سوزی یا گرمایش بیش از حد قبل از هر نوبت.
- ماده ۴۴۷: دیوارهای سدکننده باید روزانه از نظر نفوذ، حرارت و هوای پشت بررسی شوند؛ ثبت و اطلاع‌رسانی هرگونه مورد غیرعادی.
- ماده ۴۴۸: تخریب دیوارهای سدکننده پس از اطمینان از وضعیت هوا؛ حضور گروه نجات با تجهیزات تنفسی در نزدیکی.
- ماده ۴۴۹: نصب آتش‌بند برای جلوگیری از گسترش انفجار گرد زغال؛ محل در طرح معدن مشخص شود.
- ماده ۴۵۰: کنترل هفتگی خاک نرم، پودر سنگ یا آب در آتش‌بندها؛ تعویض مواد سفت یا خمیری و ثبت تاریخ.
فصل سیزدهم: کمک‌های اولیه و نجات
الزامات عمومی
- ماده ۴۵۱: در معادن سطحی با بیش از ۱۰۰ نفر، زیرزمینی غیرزغال با بیش از ۷۰ نفر و زغال با بیش از ۵۰ نفر، تشکیلات امداد و نجات الزامی است. تبصره: معادن کوچک‌تر با پرسنل آموزش‌دیده غیرموظف.
- ماده ۴۵۲: گروه نجات باید مجهز به تجهیزات تنفس انفرادی، گازسنج و برانکارد باشد؛ بازرسی و آزمایش منظم تجهیزات.
- ماده ۴۵۳: معاینه پزشکی گروه نجات سالی دو بار؛ افراد غیرواجد شرایط خارج و جایگزین شوند.
- ماده ۴۵۴: ایستگاه‌های کمک‌های اولیه، امداد و نجات در شبکه زیرزمینی در نقاط ضروری مستقر شوند.
- ماده ۴۵۵: برنامه مقابله با سوانح توسط سرپرست تدوین، متناسب با معدن و تمرین‌شده باشد.
- ماده ۴۵۶: مسئولیت رعایت آیین‌نامه بر عهده کارفرما (ماده ۹۱ و ۹۵ قانون کار)؛ حوادث ناشی از عدم توجه به مقررات، مسئولیت کارفرما است.
سوالات متداول
آیا این آیین‌نامه برای همه معادن الزامی است؟ بله، برای تمام معادن سطحی و زیرزمینی مشمول ماده ۸۵ قانون کار الزامی است
۵
از ۵
۱ مشارکت کننده